11 augustus 2020
Wat zijn de kansen van energie uit water?
Energie winnen uit water
In Overijssel werken we samen aan de uitdaging om 20% nieuwe energie op te wekken in 2023. Energie uit water biedt kansen met name voor gemeenten, woningbouwcoöperaties en lokale initiatieven. Er zijn o.a. kansen op het gebied van warmte- en koudewinning, zon op water en waterkracht in Overijssel.
Tijdens het symposium Energie uit Water, dat door het programma Nieuwe Energie Overijssel georganiseerd was, werd er kennis gedeeld over de verschillende vormen en kansen om energie te winnen uit water. Deze kennis is terug te vinden in dit bieb-item en wordt geupdate zodra er weer nieuwe kennis beschikbaar is. Wilt u meer weten over energie uit water? Neem dan contact op met de eigenaren van dit item.
Verkenning van kansen
In Overijssel is, samen met de noordelijke provincies, waterschappen en Rijkswaterstaat een onderzoek uitgevoerd waarmee inzicht is verkregen in kansen en de bijdrage die oppervlaktewater kan leveren aan de energieopwekking. Hiervoor zijn het aanbod van deze verschillende energiebronnen en de vraag naar energie in kaart gebracht op de Kansenkaart Energie uit water. In deze Kansenkaart zijn kaartlagen te vinden waarop het aanbod aan geschikte locaties en de vraagkant naar energie in beeld zijn gebracht. De kaarten zijn gemaakt voor vijf verschillende energiesporen:
- Zon op water
- Warmte uit oppervlaktewater
- Koude uit oppervlaktewater
- Waterkracht
- Koude uit diepe plassen
Op de Kansenkaart kan ingezoomd worden op een gemeente of wijk om de kansrijke locaties voor energie uit oppervlaktewater te zien. Ook is op deze kaart een aantal projectvoorbeelden te vinden, waarvan het project nader is beschreven en de businesscase is doorgerekend.
Uit de verkenning in Overijssel blijkt dat in theorie op deze kansrijke locaties 25% van de benodigde warmte voor woningen gewonnen kan worden en 11% van de vraag naar groene elektriciteit uit zon. Voor waterkracht is de potentie in Overijssel vrij klein, maar lokaal toch nog interessant en mogelijk voor in theorie ca.700 huishoudens.
Bekijk hier de kansenkaart.
Aquathermie
Aquathermie is de verzamelterm voor watergerelateerde warmte- en koudebronnen, die gebruikt wordt voor thermische energie uit oppervlaktewater (TEO), afvalwater (TEA), drinkwater (TED) en rioolwater (riothermie).
Warmte- en koudewinning uit water, ook thermische energie of aquathermie genoemd, wordt bij nieuwbouw al toegepast, zoals in het Stadshuiskwartier in Deventer dat met IJsselwater wordt gekoeld en verwarmd. Met de toepassingen in de bestaande bouw in combinatie met een warmtenet is nog weinig ervaring. Ook hier zijn mogelijkheden, zoals de businesscase van Blokzijl laat zien. Op geschikte locaties kan de warmte uit oppervlaktewater tot ca. 25% bijdragen aan de warmtebehoefte in woonwijken in Overijssel.
Ontdek meer:
Warmte en koude uit oppervlaktewater
Uit oppervlaktewater kan – vaak in combinatie met een zogenoemd Warmte- en Koude Opslagsysteem (WKO) – warmte of koude worden gewonnen. De warmte kan gebruikt worden voor lage temperatuur ruimteverwarming. Hiervoor moet nabij een woonwijk of bedrijfsgebouw een pompinstallatie bij het water worden geplaatst, die het water naar een warmtewisselaar verpompt en daar de warmte uit het water in de WKO-installatie opslaat. Opslag is nodig om de warmte in de winter te kunnen gebruiken die in de zomer is opgewekt, en andersom.
Er kan ook rechtstreeks koude uit diepplassen gewonnen worden. Dit is aantrekkelijk voor bedrijven met een grote koudevraag.
Waterkracht
Waterkracht is het arbeidsvermogen dat door stromend of vallend water met verschillende technieken opgewekt kan worden. Hier wordt gebruik gemaakt van een hoogteverschil of van de stroomsnelheid van het water. De kern van de techniek is meestal een dynamo die elektriciteit opwekt.
De mogelijkheden voor waterkracht zijn in Nederland en in Overijssel beperkt. Stuwen en sluizen in Overijssel die voldoende verval en debiet hebben, zijn kansrijk en op de Kansenkaart geselecteerd, zoals bij de stuw Vechterweerd in de rivier de Vecht bij Dalfsen.
In Overijssel zouden kleinschalige turbines op verschillende locaties in theorie 12 Terra Joule aan elektriciteit kunnen opwekken, dat is goed voor ca. 700 huishoudens.
Bekijk de PPT Waterkracht in Overijssel voor meer informatie.
Zonnepanelen op water
In Overijssel bevindt zich veel wateroppervlakte dat geschikt is om ca. 760 ha aan zonnepanelen te kunnen plaatsen. Hiermee kan op water ca. 11% van de elektriciteitsvraag gedekt worden.
Wat zijn de voor- en nadelen van zon op water?
Met drijvende zonnepanelen kan elektriciteit worden opgewekt op plassen en waterlopen die daarvoor geschikt zijn. Door de koeling en reflectie van het oppervlaktewater is de opbrengst hoger dan bij zonnevelden op het land.
Drijvende zonneparken zijn niet zonder meer overal mogelijk. Met name de effecten op de ecologische waarden van een waterpartij en de effecten voor omwonenden spelen een belangrijke rol bij vergunningverlening. Lees meer in de Handreiking voor vergunningverlening Drijvende zonnepanelen op water.
Bekijk de PPT Zon op water-Enschede voor meer informatie.
Green Deal Aquathermie
Water is een belangrijke potentiële bron om warmte en koude op te wekken en kan een bijdrage leveren in de warmtetransitie. De technieken zijn echter nog weinig bekend en worden weinig toegepast. Daarom hebben de ministeries van EZK, BZK en het ministerie I&W samen met de Unie van Waterschappen het initiatief genomen voor een Green Deal Aquathermie. De Green Deal beoogt vooral kennisvergaring en –verspreiding door:
- de bekendheid van aquathermie te vergroten;
- de waarde en toepassing van Aquathermie als warmte- en koudebron in kaart te brengen;
- een netwerk van stakeholders op te zetten;
- ervaring op te doen met aquathermie en nieuwe projecten te stimuleren.
- De Green Deal kan aquathermie in Nederland en in Overijssel versnellen.
Op 14 mei 2019 is de Green Deal door partijen getekend. Meer info is te vinden op de website of via de mail: teamenergie@uvw.nl.
Verder onderzoek in Overijssel
In 2019 wordt vanuit Nieuwe Energie Overijssel een verkenning gestart naar de mogelijkheden van warmte- en koudewinning uit afvalwater, evenals de kansen voor riothermie (warmtewinning uit rioolwater) in Overijssel. Na afronding worden de resultaten hiervan bekend gemaakt. Voor meer informatie hierover, kunt u contact opnemen met Astrid Pap, A.Pap-Schwieger@overijssel.nl.
Meer informatie
Voor meer informatie over energie uit water en de beschikbare regelingen zijn de volgende links interessant:
