22 mei 2023
Blog #49 Religieuze gebouwen verduurzamen: waar begin je (aan)?
Door Edwin van Duinen, duurzaamheidscoach Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed
Kerken, moskeeën en synagogen zijn unieke gebouwen in ons landschap. Niet alleen qua grootte, bouwstijl, akoestiek, maatschappelijke functie en al dan niet met een monumentenstatus. Maar ook vanwege hun gebruiksfrequentie. Veel religieuze gebouwen zijn maar één of enkele dagen per week geopend. In de winter gaat de verwarming aan voor één dag. Grote gebouwen zetten hem een dag van tevoren al aan. Bij de huidige energietarieven kun je je afvragen: kan dit niet anders? En hoe kun je het gebouw verduurzamen?
Het antwoord op de eerste vraag: ja, dit kan anders. Er zijn logische en passende maatregelen om te zorgen dat er (in beginsel) met weinig investeringen toch behoorlijk wat gas én ook stroom wordt bespaard.
Maatregelen bij een lage gebruiksintensiteit
Begin met een optimalisatie van bestaande installaties en quick wins. Dit zijn vrij eenvoudige gedrags-, technische en organisatorische maatregelen (met geen of lage investeringskosten). Denk aan het helemaal uitzetten van apparaten, monitoring, energieonderzoek, instellingen van de cv en het isoleren van leidingen.
Lees meer over de quick wins
GEDRAG
- Sluit ramen en deuren en laat deze niet onnodig open staan.
- Zet de thermostaat (een graad) lager.
- Doe verlichting uit na gebruik van een ruimte.
- Zet apparaten (beeldschermen, printers, oplaadbare telefoons) helemaal uit. Ook op stand-by verbruiken deze op jaarbasis nog stroom.
- Handmatige ventilatie aan het einde van de dag of avond dichtdoen en regelmatig schoonhouden.
ORGANISATIE
- Houdt een schoonmaakplanning bij, zoals het regelmatig ontdooien van koelkasten en vriezers.
- Controleer de instellingen van de thermostaat regelmatig en zorg voor een juiste instelling in nachten, onbezette dagdelen, weekenden en vakanties.
- Zorg dat radiatoren hun warmte kunnen afgeven, dus zet er niks voor of op.
- Denk aan monitoring. Via een app krijg je eenvoudig en snel inzicht in wanneer er hoeveel energie wordt verbruikt, wanneer zijn welke activiteiten, wat is de opwarmtijd en hoeveel comfort is gewenst.
- Laat een energieonderzoek doen. En gebruik dit onderzoek om besef van energiegebruik te krijgen en vervolgstappen te plannen voor het verlagen ervan, vóórdat wordt overgaan op duurzame energie.
- Betrek gebruikers van het gebouw in een energieteam, dat plannen maakt en deze ook uitvoert.
- Maak van energiebesparing een vast agendapunt van het bestuurs- en het gebruikersoverleg.
- Communiceer resultaten, waarmee je ook de gebruikers betrekt en bewustwording wordt vergroot.
TECHNIEK
- Zorg voor goede kierdichting, zodat warme lucht niet zomaar naar buiten gaat.
Denk aan deurrubbers, deurdrangers en tochtstrips. - Zorg voor tijdschakelaars, waardoor veel apparatuur, (koffie)automaten en pompen van cv installatie, ventilatie en verlichting alleen aan staat wanneer ze echt nodig zijn.
- Plaats radiatorfolie achter tegen de radiatoren.
- Zorg voor roosters in brede vensterbanken, waardoor de gewenste convectie optimaal kan functioneren.
- Laat een installateur naar de cv-ketel kijken t.a.v. kloktijden, starttijden, weersafhankelijke temperatuurregeling, dag- en nachttemperaturen en stooklijnen.
- Zorg ervoor dat conventionele verlichting volledig wordt vervangen voor LED-verlichting. Dit scheelt structureel in stroomverbruik.
- Isoleer leidingen en appendages in technische ruimten.
- En zorg voor een ‘waterzijdige’ inregeling van radiatoren. Dit zorgt voor een optimale doorstroming van het water en dus voor energiebesparing.
Verduurzamen met minimale investering
Na het uitvoeren van de quick wins, kun je ook denken aan lokaal verwarmen in plaats van het verwarmen van de hele ruimte.
- Inventariseer welke gebruiksmomenten er zijn;
- kijk goed naar lokaties die verwarmd moeten worden in grote ruimtes en welke achterwege kunnen blijven;
- welk gewenst comfort wil men in het gebouw hebben?
- gebruik elektrische stralingselementen en/of infraroodpanelen en dan zo dicht mogelijk bij de bezoekers aan de (ere)dienst of aan het gebed;
- gebruik warmtekussens of stoelverwarming in de kerkbanken of op de aanwezige zitplaatsen;
- gebruik vloermatten, waardoor onverwarmde en koude vloeren minder kou naar boven uitstralen.
Verduurzamen met (forse) investeringen
Wil je meer doen om je gebouw te verduurzamen? Volg zo veel mogelijk de ‘Trias Energetica’.
Dit is een driestappen strategie om energie te besparen.
Stap 1: beperk het energieverbruik door verspilling tegen te gaan, oftewel minimaliseer de energievraag door:
- een compacte gebouwvorm
óf door:
- isoleren van vloeren, gevels en daken
- HR++ beglazing
- LED-verlichting
- energiezuinigere machines en -pompen
Stap 2: maak maximaal gebruik van energie uit duurzame bronnen, zoals wind-, water- en zonne-energie, zoals:
- zonnepanelen / PV-panelen
- windmolens
- restwarmte
- zonneboiler
- waterstof
Stap 3: gebruik fossiele brandstoffen zo efficiënt mogelijk om in de resterende energiebehoefte te voorzien, zoals:
- Hr-ketel (i.p.v. standaard cv-ketel)
- Hr-boiler (i.p.v. een standaard boiler)
- vloerverwarming / lage temperatuurverwarming
- beperk leidinglengten van warmwaterleidingen
- beperk leidingweerstanden van verwarmings- en ventilatiesystemen
- pas warmte-koude opslag toe
- stap over op (hybride) warmtepompen
Laat je goed informeren en adviseren
Tot slot. Ga niet zomaar ergens beginnen met isoleren of met klimaatbeheersing. Laat je informeren en adviseren, kijk goed naar de juiste volgorde van stappen, begin bij de quick-wins (laaghangend fruit) en ga dan pas echt verduurzamen. Let daarbij op de juiste volgorde volgens de ‘Trias Energetica’. En je hoeft het niet alleen te doen. Schakel een professioneel adviesbureau in of neem contact op met het Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed van de Provincie Overijssel. Wij kunnen je ondersteunen en begeleiden bij het zetten van de juiste stappen.
Edwin van Duinen
Duurzaamheidscoach Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed
ontzorgingsprogramma@overijssel.nl
