blog

Door Oscar Jansen, adviseur Expertiseteam Aardgasvrije Wijken

Tijdens mijn maandelijkse ronde langs de Overijsselse gemeenten hoorde ik het steeds vaker: “Misschien moet het Rijk wel normen gaan stellen voor energiebesparing in woningen”. Tja, wees voorzichtig wat je wenst, want voor je het weet krijg je wat je wenst. Dinsdag 17 mei was het zover: “Vanaf 2026 hybride warmtepomp of variant verplicht bij vervang CV-ketel”.

Normeren: van spagaat naar spreidstand

De roep vanuit gemeenten om te normeren is opvallend: temeer omdat gemeenten in hun transitie visies warmte aangeven vooral te willen stimuleren. “We gaan niets verplichten” en ”We werken van onderop aan de warmtetransitie”, is te lezen in veel van deze visies over een duurzame warmtevoorziening.
Vanwaar de, voorzichtige, roep om te normeren? Dat heeft mogelijk te maken met de spagaat waar we ons in bevinden. Aan ene kant de haast om ook al voor 2030 de temperatuurstijging tot 1,5 graden te beperken. Aan de andere kant de traagheid die sociale transities, zoals acceptatie van nieuwe vormen van verwarmen en koken, nodig hebben. Door te normeren verklein je de afstaand tussen deze beide aspecten en komen we in een spreidstand.

Zelf doen!

Als je naar een ander wijst, wijzen er drie vingers naar jezelf. Wat maakt het dat gemeenten zelf niet  normen stellen om de warmtetransitie een zet te geven? Het stellen van normen aan bewoners is vaak geen geliefd onderwerp voor bestuurders. “Ik ga niets opleggen, ik wil over twee jaar wel weer herkozen worden”, sprak ooit een wethouder van een gemeente in het midden van het land toen het ging over het aanwijzen van aardgasvrije wijken voor 2030.
Als gemeenten de haast ervaren om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graden dan volstaat het niet om naar het Rijk te wijzen voor het normeren. Maak gebruik van het instrumentarium dat tot je beschikking staat. En dat is meer dan je wellicht denkt.

Normeren: Hoe dan?

Hoe zou je dan de warmtetransitie kunnen stimuleren door als gemeente te normeren? Dat kan bijvoorbeeld via concrete regels in het omgevingsplan waarmee de energietransitie kan worden gefaciliteerd en gestimuleerd, maar zeker ook kan worden gereguleerd. Je treft goede voorbeelden hiervan aan in de zogenaamde ‘Staalkaart Energietransitie’. Zo kan je een zogenaamde omgevingswaarde opnemen die bepaald dat de CO2-uitstoot van woningen vanaf een bepaald jaar met bijvoorbeeld 70% gereduceerd is ten opzichte van de eerste Transitievisie warmte.
Dat dit geen theoretische exercitie is gebleven blijkt uit de pilot die acht gemeenten uit het hele land afgelopen jaren hebben gedraaid. Ze zijn aan de slag gegaan met het versnellen van de energietransitie met instrumenten uit de nieuwe Omgevingswet. Voor meer informatie zie: https://iplo.nl/thema/energietransitie/omgevingsplan-borgt-helpt-energietransitie/

Oscar Jansen, expertiseteam aardgasvrije wijken