Kennisartikelen

Welke mogelijkheden zijn er om de doelen vanuit het klimaatakkoord te behalen én de energietransitie in Overijssel succesvol aan te jagen? Wij denken dat een Windbos  hiervoor een uitgelezen kans biedt. Met 60 deelnemers vanuit natuurorganisaties, gemeenten, windenergieontwikkelaars, energiecoöperaties en belangengroepen, hebben we op 28 oktober de kansen verkend.

Gevarieerd programma

Onder leiding van dagvoorzitter André van der Zee namen de aanwezigen deel aan een gevarieerd programma, waarbij presentaties en actieve workshops zich afwisselden en de interactieve setting aanzette tot afspraken en actie. De bijeenkomst werd geopend met een interview met Gábor Oolthuis, programmaleider van Nieuwe Energie Overijssel en Matthijs Nijboer, directeur van Natuur en Milieu Overijssel. Tijdens deze introductie werd stil gestaan bij de bos- en windopgave en de aanleiding om deze met elkaar te combineren. Daarna werd er vanuit drie invalshoeken (biodiversiteit, ruimtegebruik en lokaal eigendom) een korte pitch neergezet.

Stellingen

Na het plenaire deel gingen de deelnemers uit elkaar voor de verschillende werksessies. Aan de hand van stellingen en vragen werden levendige gesprekken gevoerd, waarbij velen nieuwe inzichten kregen op het thema wind en biodiversiteit. Hieronder een paar van de meest opvallende zaken uit de sessies. Voor een uitgebreidere toelichting hierop kunt u contact zoeken met Mart Oude Egbrink (voor contactgegevens zie de pagina Windbos)

Ruimtelijke kwaliteit – ruimtegebruik

Expert: Jan Roozenbeek

Stelling: het is logisch om functies te combineren en ruimte meervoudig te gebruiken. Bos is al meervoudig ruimtegebruik: hout, voedsel (jacht, bessen), recreatie, biodiversiteit, water- en CO2-opslag. Een windbos is daarom dé manier om meervoudig grondgebruik te stimuleren

• Voor windontwikkelaars is meervoudig grondgebruik normaal (landbouwkundig gebruik). Dus is de combinatie met bos een interessante ontwikkeling. Een windmolen is grote investering maar gelijk rendabel, bos duurt daarentegen lang om rendabel te worden
• Kijk goed naar waar je windbossen realiseert en laat energieproductie (het netwerk) leidend zijn
• Vanuit de energietransitie en de bosopgave is het één oplossing (niet dé)

Ruimtelijke kwaliteit – kwaliteit

Expert: Tim Vredeveld (Oversticht) 

Vraag: Aan welke ruimtelijke randvoorwaarden moet het concept windbos voldoen voor jou om acceptabel te zijn in jouw leefomgeving? Deze vraag werd beantwoord in de onderstaande 3 deelonderwerpen (locatie, beleving, schaal).

Locatie

• Goed doordenken, goede afstemming tussen gebruik en wind opwek. Het moet geen zootje worden en niet te “gezocht” worden. Het moet verbindend zijn met het huidige landschap. Opgaan in bestaande structuren – maar kan dat wel? Windmolens hebben ruimte nodig.
• Meervoudig grondgebruik is de ideale oplossing voor ons kleine land. Werken aan bewustwording is ontzettend hard nodig, omdat mensen het klimaatprobleem nog niet genoeg zien. Ze moeten het voordeel voor zichzelf ook echt kunnen zien. Dat benadrukken de bestuurders en overheden toch nog te weinig. Doen ze wel al jaren, maar is nog niet doorgedrongen bij de grote massa.

Beleving

• Aanhaken bij andere opgaven, bijvoorbeeld waterretentie / Fruitbossen, mountainbike bos. Laat geen koppelkansen liggen. Zet de verkenning in ieder geval zo breed mogelijk in.
• Lokaal beheer: dan krijg je de omgeving mee. Stimuleer de lokale economie. Kan werkgelegenheid creëren (bv als landbouwers ander werk moeten vinden)
• Streekeigen vegetatie, wat wel snel tot een bepaalde hoogte groeit, zodat het goed de ruimte vult. Let op dat je geen monotoon bos aanlegt, en ook geen exoten.

Schaal

• Het moet passen in het landschap, dus grootte maakt niet uit.
• Kleinschalige landschappen betekent niet direct lage molens, want dan wek je niet genoeg op.

De businesscase – financieel

Vraag: Hoe ziet de businesscase van een windbos er uit?

De belangrijkste punten waren:

• De businesscase van een windbosmoet bestaan uit twee delen. De turbines moeten niet enkel aanwezig zijn om het bos te realiseren, maar juist als op beide onderdelen geld beschikbaar is dan is het mogelijk om een plus te realiseren.
• De grondpositie moet volgend zijn en niet leidend voor de ontwikkeling van een windbos. Dat betekent ook dat gemeentelijke en provinciale percelen niet leidend zijn, maar hoogstens ondersteunend kunnen zijn als een dergelijke plek geschikt zou zijn voor een windbos.
• Aanvullend biedt het huidige KGO-beleid van de provincie ook mogelijkheden. Bij ingrepen in het landelijk gebied zijn initiatiefnemers verplicht om te zorgen voor een herstel van de balans in het gebied door te investeren in het gebied. Momenteel is dit niet concreet ingevuld voor windturbines, maar hier liggen wel kansen door bijvoorbeeld referenties op te stellen ten aanzien van de investeringen in bos die nodig zijn voor een balans. Daarbij wordt door de ontwikkelaars wel aangegeven dat we op moeten passen voor een stapeling van eisen: omgevingsfonds, KGO, etc.

De businesscase – voor de LEI’s

Expert: Gerard Brakkee (NMO)

Stelling: Met de opbrengt uit windmolens moet je gemeenschappelijke belangen vervullen.

• Individuele belangen zijn belangrijk, maar met de opbrengt uit windmolens moet je ook gemeenschappelijke belangen kunnen vervullen zoals herstel van het landschap, visuele opnamecapaciteit verkleinen door bossen bij windmolens en lokale economische kansen.
• Een hele goede pilot opstarten kan helpen om de reacties van tegenstanders minder effect te laten hebben.
• Zorg voor goede voorlichting, zowel bij gemeenten als bij bewoners.
• Creëer draagvlak, zorg dat er geld terug gaatnaar de gemeenschap. Maatschappelijk belang is ook de energietransitie.
• Lokale belangen kunnen in contrast staan met gemeenschappelijk belang. Hoe ga je daar mee om?
• Zorg voor goede informatie. Niet alle regelingen zijn overal bekend.

Biodiversiteit

Expert: Annie van de Pas

Stelling: Elk energieproject moet een plus voor de natuur op leveren!
De belangrijkste punten waren:

• Belangrijk om goede match te maken tussen energieopgave en natuuropgave. Waar liggen kansen voor welk windbos scenario (bezien vanuit kansen voor kritische soorten).
• In Overijssel zal op de meeste plekken het scenario waarin landschap versterkt wordt de meeste ecologische winst opleveren. Dit omdat hiermee de meeste randen en gradiënten in het landschap ontstaan.
• Hou met het plannen van windparken ook rekening met trekroutes (hierover is een convenant afgesloten tussen de markt, overheden en groene organisaties).
• De stelling wordt door de deelnemers onderschreven waarbij de volgende aandachtspunten langsgekomen zijn; er komen waarschijnlijk middelen vanuit de SDE voor natuur en landschap (ruimtelijke kwaliteit), er zijn middelen vanuit de bossenstrategie en natuurlijk uit de businesscase zelf. Het concept windbos lijkt dan ook kansrijk qua businesscase om de stelling waar te maken.
• Het toevoegen van natuur bij windprojecten kan ook een element zijn om te werken aan draagvlak in gebieden. Hierbij kan maatwerk in het ontwerp een belangrijke rol spelen. Bijvoorbeeld het versterken van landschapselementen rondom erven. Hiervoor is een goed gebiedsproces belangrijk. Zie bijvoorbeeld het voorbeeld in Wijk Bij Duurstede waar inwoners het vergroenen als randvoorwaarde hadden om mee te werken aan een energieproject.
• Daarnaast werd meermaals de oproep gedaan aan te sluiten bij lopende trajecten zoals het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (kansen voor agrariërs) en om voor uitvoering van landschapsversterking gebruik te maken van bestaande structuren zoals Groene en Blauwe Diensten.

Tot slot

De middag werd afgesloten met een terugkoppeling van de deelnemers aan de hand van de deze middag gemaakte cartoons .

Om de positieve middag nog meer kracht bij te zetten werden deelnemers in de gelegenheid gesteld om hun interesse kenbaar te maken via het plaatsen van hun naam op een artistieke “Letter of intent”, gemaakt door tekenaar, die ook de hele middag in beeld heeft gebracht. Met de vele toezeggingen om echt aan de slag te gaan met het concept windbossen zijn de organisatoren erg blij. Het bevestigd de kansen voor een nieuwe vorm voor het opwekken van duurzame, nieuwe energie!

Bij afloop van de middag werden er nog vele contacten gelegd en doorgepraat over het concept. Om de eerste stap naar nieuw bos vast in gang te zetten, ontvingen de deelnemers een boompje om alvast zelf te gaan planten. Hiermee is weer een eerste stap gezet naar een duurzaam Overijssel!

Heb je verder nog vragen, of zou je samen de mogelijkheden willen verkennen, dan horen we het graag! Neem hiervoor contact op met Mart Oude Egbrink of Leander Broere. Meer informatie en contactgegeven vind je op de pagina Windbos.