Kennisartikelen

Overijssel en waterstof

Door: Geke Mateboer

Wanneer je zuiver water (H2O) onder stroom zet door middel van elektrolyse kun je zuurstof en waterstof scheiden. Als je vervolgens waterstof weer in contact brengt met zuurstof komt er flink wat energie vrij. Je kunt er een auto op laten rijden, een huis mee verwarmen, je telefoon mee opladen.

Wanneer je voor de elektrolyse alleen maar duurzame energie gebruikt, uit wind of zon, dan heb je groene, CO2-neutrale waterstof. Zonder uitstoot van broeikasgassen. Brandstof die gebruikt kan worden voor de verwarming van de bebouwde omgeving, voor vervoer en voor de productie van grondstoffen.

Nu al wordt waterstof gebruikt voor bijvoorbeeld de petrochemie en de kunstmestindustrie. Maar bij de productie daarvan wordt nog gebruik gemaakt van fossiele brandstof. We noemen dat grijze waterstof. Vergroening daarvan levert op termijn ook weer CO2-reductie op.

De Energietransitie

In de provincie Overijssel onderzoeken we de mogelijkheden van nieuwe energiebronnen. Omdat oude energiebronnen uitgeput raken en omdat we klimaatverandering willen tegengaan.

In EU-verband hebben we met elkaar afgesproken dat we in 2030 49% minder broeikasgassen uitstoten. In 2050 moet er 95% minder uitstoot zijn ten opzichte van 1990. Alle provincies hebben het Klimaatakkoord ondertekend.

Wij werken aan een energieneutraal Overijssel in 2050. Op korte termijn (2023) willen we 20% duurzaam opgewekte energie en 6% besparing bereiken. We doen dat samen met onze partners in de alliantie Nieuwe Energie Overijssel.

Foto: Nieuwe Energie Overijssel helpt de Green Team Twente waterstofauto vooruit

Voordelen

Waterstof kun je opslaan en vervoeren. Dat is een voordeel ten opzichte van zonne- en windenergie; die moet je meteen gebruiken of opslaan in dure accu’s. Ons huidige gasleidingensysteem is mogelijk goed bruikbaar voor waterstof. Dat is onderzocht.

Nadelen

De productie van waterstof kost nu nog meer duurzame energie dan wanneer je diezelfde energie rechtstreeks zou gebruiken. Bij de opwekking ervan gaat minimaal 20% energie verloren. Waterstof heeft ook een imagoprobleem. Het zou gevaarlijk zijn, door de snelle ontbranding. Deskundigen weerspreken dat. Doordat het gas veel lichter is stijgt het razendsnel op bij een lekkage. Bovendien veroorzaakt waterstof geen koolmonoxide.

Globaal bekeken

Is waterstof inderdaad de sleutel naar de energietransitie? Veel partijen vinden dat de moeite van het onderzoeken waard. Toyota en Hyundai hebben auto’s te koop die op waterstof rijden. Japan ziet zichzelf als de eerste waterstof-economie. Duitsland bouwt aan een netwerk van 400 waterstof-tankstations.

Hydrogen Council, een coalitie van bedrijven als Shell, Total, General Motors en Toyota ziet waterstof als de toekomst. Het zou binnen dertig jaar de broeikasgasuitstoot met een vijfde verminderen. In Leeds (VK) loopt het H21-project, waarbij de hele stad van 600.000 inwoners in 2026 is omgeschakeld op waterstof. Dat kan op lange termijn met kleine aanpassingen achter de voordeur. De kosten blijven laag door de beperkte, nieuwe infrastructuur.

Professor dr. Professor Ad van Wijk is Nederlands bekendste ‘waterstofgoeroe’. Hij zegt: “Het klopt dat er ongeveer 20% energie verloren gaat bij duurzame opwekking van waterstof. Maar het kan op het bestaande gasleidingnetwerk aansluiten, in tegenstelling tot andere energiebronnen. Het transport van waterstof is bovendien veel goedkoper en het kan over lange afstanden worden vervoerd en opgeslagen in lege zoutkoepels en gasvelden.”

“Duurzame energie moet je produceren op plekken waar het ’t goedkoopst is. Zonnestroom in de Sahara, in Zuid Spanje en Californië, stroom uit wind haal je op de Noordzee. Je moet niet te lokaal denken, want energie is een wereldmarkt. Waterstof is de ontbrekende schakel in de transitie naar duurzame energie.” Hij waarschuwt dat we niet te snel moeten zijn met het zomaar ontmantelen van onze gasinfrastructuur (‘van het gas af’).

Wat doet Overijssel

Ook Overijssel onderzoekt welke rol waterstof kan spelen in de transitie naar duurzame energie. Het college van Gedeputeerde Staten kondigde dat al aan in haar coalitieakkoord Samen bouwen aan Overijssel. Dit voorjaar kregen Provinciale Staten het rapport Waterstof in Overijssel; een handelingsperspectief ter instemming voorgelegd. Met als belangrijkste conclusie: waterstof kán een rol spelen voor de industrie, de mobiliteit en de gebouwde omgeving. En als aanvulling op het wisselende aanbod van zonne- en windenergie. Maar er zijn ‘uitdagingen’. De kosten. Het rendementsverlies. Wil waterstof op grote schaal slagen, dan moet dat op (inter)nationaal niveau. Initiatieven in Overijssel moeten dus aansluiten bij die in andere delen van het land.

Concreet

We stimuleren en faciliteren kansrijke lokale initiatieven. We helpen bij proefprojecten en haalbaarheidsstudies. Daarbij wordt ook gekeken naar de nieuwe werkgelegenheid die waterstofprojecten kunnen opleveren.

We ondersteunen een waterstof-hub in Almelo, gericht op waterstoftechnologie en opleiding van vakmensen. Provinciale Staten hebben geld gereserveerd voor het project proeftuin waterstof S/park in Deventer. We verkennen in Oost-Nederlands verband de mogelijkheden voor netbalancering* en koppelen nieuwe initiatieven waar mogelijk aan oude.

We brengen de Europese subsidiemogelijkheden in kaart en ondersteunen de aanvragers. We gaan intensiever samenwerken met Noord-Nederland door ons aan te sluiten bij de New Energy Coalition voor slimme en succesvolle overgang naar het duurzame energiesysteem van de toekomst. En: we werken aan een gezamenlijke regionale agenda voor decentrale energiesystemen. Waterstoftechnologie valt daar ook onder.

Lees meer: Waterstof in Overijssel, een handelingsperspectief.

Foto: Nieuwe Energie Overijssel is sponsor van de waterstof auto van Green Team Twente

*het opvangen van pieken en dalen in stroomverbruik. Dat voorkomt overbelasting van het netwerk.

Bronnen:

Ministerie EZ en Klimaat

TNO

Rapport Planbureau Leefomgeving (Nico Hoogervorst)

Provincie website / energie

Kennisplein Nieuwe Energie Overijssel

‘Waterstof, de sleutel tot energietransitie’ / prof. Dr. Ad van Wijk en ir. Chris Hellinga, TU Delft

‘Waterstof in Overijssel, een handelingsperspectief’

Lennart van der Burg, expert en business developer Waterstof bij TNO ‘Tien dingen die je moet weten over waterstof’