Kennisartikelen

Klimaatverandering heeft niet alleen rampzalige gevolgen voor onze natuur. Het kan ook leiden tot grote migratiestromen, conflicten of zelfs oorlogen. Tom Middendorp, voormalig commandant van de Nederlandse Strijdkrachten, sprak tijdens de NEO-lunchsessie over het toenemende gevaar van het klimaat voor onze veiligheid. Gelukkig is er ook licht aan het einde van de tunnel.

In vele crisisgebieden zien we hoe klimaatverandering een aanjager is van onveiligheid. Zo gebruikt de Taliban waterschaarste als middel om grip te krijgen op de Afghaanse bevolking. In Irak bezette IS een grote dam en gebruikte deze als chantagemiddel. Werk je niet mee? Dan wordt je toegang tot water afgesloten. Het zijn slechts een paar voorbeelden van de impact van klimaatverandering op de wereldorde. Door toenemende droogte, overstromingen en waterschaarste wordt het land onvruchtbaar en sterft het vee. Lokale gemeenschappen kunnen nauwelijks meer overleven en maken wanhopige keuzes. Deze keuzes leiden tot conflicten, extremisme en criminaliteit. Het maakt klimaatverandering tot bepalende factor voor onze (toekomstige) veiligheidsomgeving.

Wat dwingt ons tot verandering?

De eerdergenoemde gevolgen worden aangedreven door vier grote trends die onze toekomst gaan bepalen, namelijk:

1. De groei van de wereldbevolking
2. De afnemende beschikbaarheid van grondstoffen
3. Het veranderde klimaat waardoor delen van landen onleefbaar worden en het weer extremer
4. De verschuiving van een globaliserende wereld naar een fragmenterende wereld

Deze trends kunnen een riskante kettingreactie veroorzaken. Zo ontstaan er steeds meer vormen van schaarste. Schaarste in zowel voedsel, water als grondstoffen. Hierdoor ontstaat er competitie tussen landen en bevolkingsgroepen over de toegang, verdeling en het gebruik van die schaarse goederen. Klimaatverandering is dus groter dan enkel een ecologisch vraagstuk.

Krachten bundelen

Middendorp is niet de enige die het gevaar van de klimaatverandering op onze veiligheid ziet. Verschillende netwerken zetten zich in voor dit thema. Zo leidt Middendorp een wereldwijd netwerk van leiders in de veiligheidssector. Leiders die zijn zorgen delen. Dit netwerk wordt ondersteund door onderzoeksinstituten om de kennis over dit thema uit te breiden. De uitkomsten daarvan worden vervolgens gedeeld met leiders en beleidmakers binnen de EU en de NAVO. Zo worden kennis, ervaring en beleid gebundeld om tot een aanpak te komen. De bundeling van krachten biedt een perspectief op de toekomst. Door samen te werken vanuit verschillende disciplines, kunnen we gezamenlijk werken aan oplossingen voor dit mondiale veiligheidsvraagstuk.

De oplossing

De oplossing volgens Middendorp? De overgang naar een circulaire economie. Om onszelf zo minder afhankelijk te maken van de schaarser en duurder wordende grondstoffen. Binnen een circulaire economie worden grondstoffen en producten hergebruikt. Dit bekent dat het afval dat geproduceerd wordt vervolgens als grondstof kan dienen. Momenteel verandert 92% van alle grondstoffen die we wereldwijd gebruiken in afval. Slechts 8% wordt hergebruikt. Er is dus werk aan de winkel. We staan aan het begin van een enorme revolutie: de omslag van verbruik naar (her)gebruik. De energietransitie is een voorbeeld hoe we onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen kunnen verminderen. Tegelijkertijd kunnen we hiermee de vervuilende uitstoot terugdringen.

Hoe nu verder?

Innovatie vormt het missende puzzelstuk binnen dit veiligheidsvraagstuk. Door in te zetten op innovatie, wordt de overgang naar een circulaire economie gestimuleerd. Hoe ziet deze innovatie er dan uit? De Klimaatgeneraal sprak over kunstenaar Ab Verheggen. Verheggen ontwierp een installatie waardoor hij water uit woestijnlucht kon halen. Dit met een relatief goedkoop apparaat op zonne-energie. Een volledig circulair ontwerp dat huishoudens en dorpen in droge gebieden van water kan voorzien. Het biedt de kans aan mensen om in deze droge gebieden te blijven wonen. Het kan daarmee migratiestromen terugdringen en helpen voorkomen dat die mensen wanhopige keuzes moeten maken. Volgens Middendorp hét voorbeeld van de kracht van innovatie. Met ondernemerschap als een van de kenmerkende pijlers binnen onze samenleving, schetst Middendorp een veelbelovende revolutie. Een revolutie die zich kenmerkt door een innovatief karakter. De essentiële elementen: innovatie, samenwerking en lef.        

Wat kan jij doen?

Think big, act small, start somewhere. Aldus Middendorp. Hoe kleiner je begint, hoe minder de weerstand. Mensen verzetten zich sterk tegen verandering. Zien doet geloven. Neem mensen dus mee in je best practices en lever het bewijs dat het werkt. Smart Energy Hub Zwolle Noord is het bewijs hoe innovatie, samenwerking en lef samen kunnen en moeten werken. De kern van dit project: samenwerking. Samenwerking tussen de overheid en ondernemers. We hebben allen een stukje van de oplossing in handen, maar alleen samen kunnen we tot een volledige oplossing komen. Door informatie uit te wisselen in plaats van te concurreren, kunnen we aanzienlijke vooruitgang boeken. Al met al, staan we in de startblokken van de energietransitie die we enkel met elkaar kunnen realiseren. Een revolutie voor en door de mens.

Zien we je bij de volgende Lunchen met Nieuwe Energie? Deze gaat over laagspanningsnet!