Kennisartikelen

De energieinfrastructuur is de verbindende schakel voor alle verduurzamingsplannen. Of het nou over duurzame energieopwekking gaat, de warmtetransitie in de gebouwde omgeving of het invoeden van groen gas. Door de energietransitie wordt er in hoog tempo op een andere manier beslag gelegd op deze infrastructuur, waardoor deze enorm onder druk is komen te staan. Op veel plekken heeft het elektriciteitsnet zelfs de maximale capaciteit bereikt, waardoor nieuwe zonneparken of windmolens niet meer kunnen worden aangesloten.

Door de energietransitie veranderd ons gebruik van het elektriciteitsnet. We wekken energie decentraal op door windmolens, zonnedaken en zonneparken, maar ook onze vraag naar energie veranderd. Zo gaan we elektrisch rijden en koken, en op een andere manier dan met aardgas onze huizen verwarmen. Om deze verandering mogelijk te maken zijn de netbeheerders hard bezig om de nodige aanpassingen in het netwerk te doen. Maar dit vergt tijd.

Op 12 januari hebben we geluncht met Rachel Marty, Partner Energietransitie bij Enexis. Tijdens haar presentatie ging ze in op de oorzaken van transportschaarste op het elektriciteitsnetwerk, de oplossingsrichtingen en de verwachtingen voor de toekomst.

Transportschaarste

Doordat de ontwikkelingen op het gebied van de energietransitie en de aanpassingen die daarvoor nodig zijn in het elektriciteitsnetwerk niet gelijk oplopen ontstaat er transportschaarste, ook wel netcongestie genoemd. Transportschaarste betekent dat er beperkt of geen capaciteit meer in het elektriciteitsnetwerk zit om de stroom te transporteren. In Overijssel gaat dit om transportschaarste voor teruglevering, oftewel het transporteren van duurzame opgewekte energie vanaf de plek waar deze wordt opgewekt, naar de plek waar deze wordt gebruikt. Bij transportschaarste kunnen nieuwe projecten vaak niet of  maar beperkt worden aangesloten. Netwerkuitbreidingen hebben simpelweg meer tijd nodig dan de ontwikkelingen van decentrale energieopwekprojecten.

Er zijn een aantal oplossingen voor netcongestie. De belangrijkste oplossing is uiteraard het uitbreiden en verzwaren van het bestaande netwerk. Het kan gaan om het verzwaren van bestaande transformatoren tot het bouwen van een volledig nieuw station en alles daartussen. De netbeheerders zijn hiermee volop bezig en er wordt meer dan ooit tevoren geïnvesteerd . Het werkpakket van Enexis is in de afgelopen 5 jaar met ruim 50% gestegen.

Uitdagingen

Het oplossen van knelpunten door middel van het verzwaren van het netwerk kent ook uitdagingen. Ten eerste kunnen knelpunten zich zowel voordoen in het distributienet van Enexis en in het transportnet van TenneT. Wanneer de oorzaak van een knelpunt in het transportnet zit, leiden uitbreidingen in het distributienet niet tot extra capaciteit, omdat de elektriciteit niet ‘weg kan’.

Daarnaast is de schaarste aan technisch personeel, zowel bij de netbeheerder alsook bij aannemers, een van de grootste uitdagingen als het gaat om de uitvoering van de werkzaamheden. En schaarste aan materialen en grondstoffen speelt een steeds grotere rol die de uitvoering in gevaar kan brengen. Ten slotte brengt het gebrek aan fysieke ruimte, zowel boven als onder de grond, grote uitdagingen met zich mee. Het fysiek uitbreiden van een station is soms niet mogelijk vanwege de locatie. Het vinden van aanvullende ruimte en het verkrijgen van daarvoor benodigde vergunningen kan soms meerdere jaren in beslag nemen.

Efficiënter gebruik

Naast netwerkuitbreidingen is ook het efficiënter gebruiken van het bestaande en toekomstige netwerk belangrijk. Je kunt daarbij denken aan een betere verhouding aan zon- en windenergie. Voor het opwekken van een gelijke hoeveelheid energie door middel van wind leg je bijna 3x minder beslag op de infrastructuur dan wanneer je dit puur met zon zou doen. Je kunt dus, met hetzelfde netwerk, veel meer duurzame energie opwekken als je dit slim aanpakt. Daarnaast curtailment, cable-pooling, etc. zaken die ervoor kunnen zorgen dat het netwerk veel efficiënter wordt benut. De verschillende oplossingen zijn samengevat in de handreiking “Transportcapaciteit efficiënt gebruiken: oplossingsrichtingen” die door Enexis Netbeheer is gepubliceerd.

Korte, middellange en lange termijn

Als we kijken naar het handelingsperspectief, dan zouden we deze grofweg kunnen opsplitsen in korte termijn, middellange termijn en lange termijn. Op de korte termijn zal vooral de toepassing van systeemefficiëntie een belangrijke rol spelen. Denk daarbij aan de mogelijkheid om extra energie op te wekken door windmolens bij bestaande zonneparken plaatsen en andersom, of door het uitbreiden van bestaande zonneparken door middel van curtailment. Op middellange termijn is de verwachting dat de netcodewijziging congestiemanagement, welke nu bij de ACM ligt, enige mate van aanvullende capaciteit zal bieden voor de teruglevering van duurzame energie. Hoeveel dit zal zijn en wanneer dit in de praktijk toegepast zal worden is echter nog onduidelijk. Ten slotte zal op de lange termijn meer capaciteit vrijkomen door middel van netwerkuitbreidingen, maar ook dan blijft het belangrijk om efficiënte en praktische keuzes te blijven maken zodat er geen onnodige investeringen gedaan hoeven te worden.