Kennisartikelen

De gemeente Almelo is bezig om de kwetsbare wijk Nieuwstraatkwartier sociaal, ruimtelijk en energetisch te verduurzamen. Almelo deelt in “Stappen naar een duurzaam Nieuwstraatkwartier” het verloop van de aanpak in de wijk tot nu toe, de belangrijkste 10 lessen en de uitdagingen voor het vervolg.

Integrale aanpak

In kwetsbare en oudere wijken als het Nieuwstraatkwartier staat de uitdaging van de energietransitie niet op zichzelf. Naast armoede en de grootte van de technische opgave spelen ook maatschappelijke en veiligheidsvraagstukken als werkloosheid, verloedering en ondermijnende criminaliteit. De gemeente heeft in haar aanpak techniek, financiën en participatie verbonden en vragen gesteld als: ‘hoe maken we er samen meer van?’ en ‘kunnen we met een fysieke opgave ook sociale effecten bereiken?’

Aardgasvrij-ready als tussendoel

Voor de wijk zijn drie mogelijke scenario’s voor aardgasvrij geanalyseerd op technische haalbaarheid en investeringskosten: restwarmte (warmtenet), collectieve bodemenergie en individuele warmtepompen. De uitkomst van het onderzoek bevestigde de complexe opgave, mede vanwege de grote hoeveelheid vooroorlogse woningen en de sociaaleconomische omstandigheden. Maar ook als aardgasvrij in dergelijke wijken wellicht nog een brug te ver lijkt, zijn er stappen om alvast te zetten en kun je beginnen met ‘zaadjes’ planten. Het college koos aardgasvrij-ready als tussendoel, inclusief het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van de wijk (integrale wijkaanpak).

Actieve aanpak met persoonlijke benadering

Voor veel huiseigenaren in kwetsbare wijken is de energietransitie een forse uitdaging. Vaak is sprake van een smalle beurs en een technisch verouderde woning. Almelo ontwikkelde een actieve aanpak met een persoonlijke benadering, persoonlijke relevantie, ontzorgen en een (financieel) aantrekkelijk aanbod. In een pilot worden 6 woningeigenaren begeleid in het verbeteren en verduurzamen van hun woning. De aanpak bestaat uit maatwerkadvies over verbetermaatregelen, ondersteuning bij het zoeken van financiering en actieve begeleiding bij het hele verbetertraject. Als onderdeel van de aanpak heeft het college een stimulerings­regeling opgesteld voor particuliere woningeigenaren in het Nieuwstraatkwartier, waarmee woningeigenaren een gunstige lening kunnen afsluiten voor woningverbetering en verduurzaming.

Speldenprikken en straten-actie

Om de bewustwording over duurzaamheid te vergroten zijn in de wijk diverse acties georganiseerd, de zogenaamde ‘speldenprikken’. Bijvoorbeeld de bewonersgroep energietransitie en de succesvolle actie ‘Junior Energiecoach’. Op basisschool Step voerden leerlingen met hun ouders thuis allerlei opdrachten uit om zo zuinig mogelijk met energie om te gaan.

Almelo ontving subsidie van het rijk voor een voucherregeling (RRE) waarmee huiseigenaren geld kunnen terugvragen voor aangeschafte energiebesparende middelen, zoals ledlampen. De vouchers slaan niet overal goed aan, omdat het uitgaat van het eigen initiatief van de woningeigenaar. Daarom heeft Almelo straatacties ontwikkeld; een bezoek aan een straat met koffie, een bakfiets, een partytent en pakketten met energiebesparings-producten. Een aantal huiseigenaren werd enthousiast en appte naar buren om ook naar de tent te komen. Het viel op hoe graag sommige bewoners de eigen woning energiezuiniger willen maken, maar ook dat ze geen idee hebben hoe dat aan te pakken.

Geleerde lessen

Door langs de actielijnen techniek, financiën en participatie aan de slag te gaan met het opstellen van een wijkuitvoeringsplan, kreeg Almelo beter inzicht in de grootte van de opgave in de wijk Nieuwstraatkwartier. Een eerdere aanname werd bevestigd; het vraagt een flinke inzet om deze wijk duurzaam op orde te krijgen. In afgelopen jaren zijn tien lessen geleerd, die overigens niet allemaal nieuw zijn.

Organisatie en samenwerking met partners

Les 1: Maak een brede afweging bij de keuze van je aardgasvrije wijk

Les 2: Zorg voor voldoende draagvlak in de gemeentelijke organisatie en daarbuiten

Les 3: Pas ambitieniveau waar nodig aan

Les 4: Creëer tijdsdruk

Les 5: Trek samen op met partnerorganisaties

Benadering van bewoners

Les 6: Ga aan de slag en wees flexibel

Les 7: Sluit aan bij persoonlijke behoeften

Les 8: Investeer in verschillende vormen van participatie die passen bij de wijk

Les 9: Begin bij de welwillenden

Les 10: Combineer persoonlijke benadering en maatwerkadvies

Uitdagingen voor het vervolg

Op dit moment zijn meerdere (groepen) bewoners op diverse manier actief met de energietransitie. De komende periode organiseert de gemeente de verbinding tussen de bewoners en de activiteiten, zodat het elkaar kan versterken. De hele aanpak gebeurde niet met een van te voren opgesteld plan. Almelo kijkt naar kansen, om waar mogelijk aan te haken en zo bouwt de aanpak zich van onderop steeds verder uit.

Enkele uitdagingen om mee aan de slag te gaan:

Uitdaging 1: bouwkundige staat kans voor verduurzaming als aanjager voor wijkverbetering

Uitdaging 2: gebrek aan financieringsmogelijkheden voor integrale woningverbetering

Uitdaging 3: opschaling en organisatie laagdrempelige maatwerkaanpak

Uitdaging 4: verduurzaming van kwetsbare wijken op de politieke agenda krijgen

Meer informatie:

Rapport “Stappen naar een duurzaam Nieuwstraatkwartier feb2021”

Contactpersoon: Margo Abba (m.abba@almelo.nl)