aanjagers

Plannen voor de ontwikkeling van duurzame energie kunnen steevast rekenen op voor- en tegenstanders die van zich doen horen. Hoe zorg je dat al die stemmen worden gehoord, inclusief de mening van het stille midden? En hoe ga je vervolgens om met de zorgen die er leven? De Participatieve Waarden Evaluatie (PWE) biedt houvast.

Martijn de Vries, hoofdonderzoeker bij Populytics, legt uit hoe deze onderzoeksmethodiek beleidsbepalers en bestuurders kan helpen bij het nemen van betere besluiten, die recht doen aan wat leeft bij álle betrokkenen in een plangebied.

‘Ontwikkelingsplannen voor duurzame energie kunnen makkelijk ontsporen’, weet Martijn. ‘Bijvoorbeeld als inwoners te laat in het proces worden betrokken, als er eigenlijk geen ruimte meer is voor inspraak. Dat is zonde, want schijnparticipatie levert eerder weerstand op dan dat het zorgen wegneemt. Bovendien mis je zo de kans om plannen beter te maken door burgers mee te laten denken over de dilemma’s die spelen in een plangebied.’

Welke participatievormen zijn er?

Als je mensen wilt laten meedenken over plannen voor duurzame energiebronnen kun je verschillende methoden toepassen. ‘Bij participatietrajecten wordt vaak gedacht aan enquêtes, klankbordgroepen en burgerforums. Een enquête is een heel lichte vorm van participatie.  Deelnemers leren weinig over de dilemma’s waar beleidsmakers voor staan en kunnen geen genuanceerde mening geven.’

‘Klankbordgroepen en burgerforums zijn intensievere participatievormen die meer diepgaande inzichten opleveren. Maar omdat ze zo intensief zijn, kunnen de kosten flink oplopen en neemt niet iedereen de moeite om de inspraakavonden bij te wonen. Hierdoor haal je niet altijd een representatief beeld op van de zorgen die er leven in de samenleving.’

‘Daarom is er de Participatieve Waarden Evaluatie, een combinatie van beide: grootschalig, representatief én diepgaand.’

De PWE-methodiek

PWE is een online participatiemethode, ontwikkeld aan de TU Delft. Martijn: ‘De deelnemer wordt in een PWE op de stoel van de bestuurder gezet en gevraagd om advies te geven over een vraagstuk. De methode gaat verder dan een enquête omdat deelnemers beleidsopties in samenhang beoordelen en keuzes maken op basis van informatie over de effecten ervan. Denk bijvoorbeeld aan kosten, effect op landgebruik of bijdrage aan de verduurzamingsdoelstelling. Als deelnemer doorleef je de dilemma’s waar beleidsmakers voor staan en dit leidt tot meer begrip voor de complexiteit van het vraagstuk.’

‘Ook waardevol: een PWE geeft een stem aan het ‘stille midden’. De methode is laagdrempelig, deelname kost circa 20 minuten en je kunt meedoen waar en wanneer je wilt. Zo bereik je grote groepen mensen, ook degenen die niet naar bewonersbijeenkomsten komen.’

Wanneer kies je voor een PWE?

‘PWE kan op verschillende momenten worden ingezet. In de aanloopfase kunnen mensen worden gevraagd om mee te denken over strategische keuzes. Zo hebben we in de gemeente Súdwest-Fryslân een PWE uitgevoerd waarin 1.376 inwoners advies gaven over de belangrijkste aandachtspunten bij plannen voor de energietransitie. Dit resulteerde in vijf principes waar de gemeente voortaan rekening mee houdt, zoals behoud van levensgeluk, zelfbeschikking van de gemeenschap en samenwerking bij ontwikkeling.’

‘Een PWE kan ook worden ingezet in de planfase. Amsterdam wilde bijvoorbeeld 50 MW extra windenergie realiseren, maar stuitte op felle weerstand. Er is toen een reflectieperiode ingelast, waarin samen met voor- en tegenstanders een PWE is opgesteld. Bijna 5.500 Amsterdammers deden mee. Het leverde een genuanceerd beeld op van de verschillende perspectieven en leidde tot een gezonde voortzetting van de dialoog over de plannen. Het resultaat: voor- en tegenstanders brachten een gezamenlijk advies uit aan de gemeente over locaties voor plaatsing en waar extra onderzoek nodig was.’

Verrassend genuanceerd

‘Bestuurders zijn regelmatig verrast door de serieuze afwegingen die deelnemers in een PWE maken. Zij horen vaak vooral de geluiden die het publieke debat domineren, maar vaak is er een veel rijker palet aan meningen over plannen voor duurzame energieprojecten. Door daar goed naar te luisteren kun je plannen inhoudelijk verbeteren en verder brengen. Zo zien we dat gedrag van omwonenden soms wordt weggezet als felle tegenstand en NIMBY-gedrag (‘not in my backyard’), terwijl het in feite gaat om terechte terughoudendheid. We hebben hier onlangs een blog over geschreven in het NRC: Niet elke nee is NIMBY. Een leestip voor wie zich daadwerkelijk wil verdiepen in wat voor mensen van waarde is bij moeilijke beslissingen in hun leefomgeving.’

Martijn de Vries werkte mee aan de Windwijzer. Ga jij als gemeente aan de slag met de ontwikkeling van windenergie? Dan is de Windwijzer het startdocument voor jou! In deze handreiking geven wij je handvatten om jouw windproject tot een succes te brengen.