14 december 2022
Energiemarkten: wie doet wat?
De prijzen van energie zijn momenteel een veelbesproken onderwerp. Maar welke energiemarkten zijn er eigenlijk allemaal, en welke rollen en verantwoordelijkheden horen daarbij Jeike Wallinga, Lector Energietransitie bij hogeschool Windesheim nam de deelnemers van Lunchen met Nieuwe Energie hier in mee.
De gemiddelde temperatuur loopt de laatste jaren aanzienlijk op. Het gebruik van energie in combinatie met de co2 uitstoot is daarvan de reden. Minder gebruik van energie is daarom erg belangrijk. Als we naar het complete plaatje van de energiemarkt kijken is het belangrijk om je te beseffen dat veel energie en energiedragers worden geïmporteerd. Als we kijken hoeveel hiervan groen is, is dat nog maar heel beperkt.
Groothandelsmarkten
De prijs voor energie, zoals gas en elektriciteit, die bedrijven en consumenten betalen wordt mede bepaald op de groothandelsmarkten voor energie. Omdat de energienetwerken van meerdere Europese landen met elkaar verbonden zijn, zijn de groothandelsmarkten voor elektriciteit en gas internationale markten. Veel van onze energie komt ook uit het buitenland. De stijging van de prijzen was al gestart voor de oorlog in de Oekraïne. Daarna is hij nog verder gestegen. De hoge prijs komt mede doordat de duurste opwek de marktprijs bepaald.
Elektriciteit is de meest complexe markt. Opslaan in het net zelf is niet mogelijk: er moet op elk moment evenwicht zijn tussen vraag en aanbod. Het aanbod is gedeeltelijk voorspelbaar, maar ook weer niet als je bv opwek via wind of zon als bron hebt. Daarnaast heeft het netwerk maar beperkt ruimte. Zowel hoogspannings- als de middenspanningsnetten hebben weinig tot geen ruimte meer. Dus naast waar je koopt moet er ook mogelijkheid zijn om het te überhaupt op de gewenste plek te kunnen krijgen. Conversie vormt hierbij de hoeksteen van het energiesysteem. Bijvoorbeeld in de vorm van opslag in een batterij.
Prijsopbouw
Een van de belangrijkste aspecten is politiek en beleid. Die hebben belangrijke invloed op de prijs van energie. Wat de consument of de bedrijven uiteindelijk op de rekening ziet is een samengestelde prijs op basis van diverse onderdelen. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan energiebelasting en opslag duurzame energie, vastrecht, netbeheerskosten en vermindering energiebelasting. Daar is eenmalige energietoeslag, energie compensatie en prijsplafond bijgekomen. De prijs op de energiemarkt wordt uiteindelijk bepaald door het aanbod van producenten en de afname van klein- en grootgebruikers.
Rollen
In de elektriciteitsmarkt zijn verschillende rollen. Het onderstaande beeld geeft hiervan een overzicht.
Zo heeft landelijk netbeheerder TenneT naast het transport via het net ook een belangrijke taak voor de balans. Dat doen ze via programmaverantwoordelijke partijen.
De kosten voor de productie kunnen erg verschillen. De kostenopbouw van duurzame systemen is redelijk voorspelbaar, die van fossiele systemen veel minder. De dagprijzen worden bepaald door het duurste middel, lees producent, binnen de fossiele brandstoffen aan elektriciteit te voldoen.
Naarmate de hoeveelheid duurzame energie hoger wordt is het balans brengen van groter belang. Op het moment dat er onbalans is kan het systeem binnen 30 sec meer bijschakelen of op opnemen. Dit is om het Europese net op 50 Herz te kunnen houden. Op het moment dat er een batterij wordt ingeschakeld, wordt er al gelijk opgeschakeld met andere bronnen zodat de lange termijn ook gegarandeerd is.
De rol en de business case van batterijen op de energiemarkt
Batterijen worden steeds meer ingezet voor het balanceren van het net en het oplossen van netcongestie. Uit onderzoek van CE Delft blijkt dat de business case alleen uit kan je een batterij inzet voor meerdere onderdelen van de energiemarkten.
referentie: Energieinnederland.nl
