Kennisartikelen

Het Supportteam deelt elke tweede woensdag van de maand kennis tijdens ‘Lunchen met Nieuwe Energie’. Op 9 februari 2022 lieten Hans Scholten en Jaap de Boer, samen eigenaar van adviesbureau Energy Watch én beiden lid van het Supportteam, ons zien wat innovatie nu eigenlijk is. Aan de hand van de historische ontwikkeling van enkele innovaties zagen we dat het verbeteren en doorontwikkelen van bestaande oplossingen minstens zo belangrijk is als baanbrekende nieuwe innovaties.

Energie innovatie

Innovatie of vernieuwing heeft betrekking op nieuwe ideeën goederen, diensten en processen. De meeste mensen zien een innovatie pas als het product er is. In de praktijk zit hier een lang, en vaak ook chaotisch, proces aan vast dat niet altijd tot een succes leidt. Kenmerken die in zo’n proces altijd weer terugkomen zijn het maken van een prototype, demonstratie en een vroege marktintroductie. Als het dan ook echt doorbreekt spreek je van volwassenheid. Hierbij zijn soms meerdere generaties nodig, voordat een innovatie een succes wordt.

Een bekende onderverdeling van innovaties wordt gedaan in het Technical Readiness Level model(TRL). Dit geeft de stappen aan van het technologie niveau waarin de innovatie zit. Die onderverdeling biedt houvast en laat zien welke stappen er nog te maken zijn voordat het marktrijp is. Er zijn een aantal moeilijke punten in het innovatieproces. Is de uitvinder ook altijd de ondernemer, hoe vindt je de juiste product markt combinatie en hoe kun je opschalen tot een volwassen product?

Innovaties ontstaan niet van de een op de andere dag. Het is altijd lastig om te bepalen waanneer de start van een innovatie heeft plaats gevonden. Maar het is ook lastig om te zeggen wanner het echt volwassen is. In het gunstigste geval zien we een doorlooptijd van 5 jaar voor ontwikkeling en 8 jaar voor de implementatiefase. In het uiterste geval kan het soms wel 60 jaar duren voordat een innovatie volwassen is.

Kenmerken van innovaties

Wind en zon zijn voorbeelden van geslaagde innovaties. Een zonne-energiesysteem bestaat uit drie verschillende systeemniveaus: de afzonderlijke zonnecellen, het samengestelde paneel en het complete systeem. Op alle drie niveaus vinden verschillende stapsgewijze verbeteringen plaats, wat nodig is om het gehele product tot volwassenheid te brengen en te laten aansluiten aan (veranderende) marktwensen. Een ander kenmerk van geslaagde innovaties is dat de prijs daalt als de productie stijgt door toenemende vraag.

Ook wind heeft een grote doorontwikkeling doorgemaakt. Gedurende 50 jaar innovatie zijn windturbines steeds groter en goedkoper geworden waarmee windenergie nu de goedkoopste bron van elektriciteit is geworden. De laatste jaren zijn de ontwikkelingen ook gericht op duurzaamheidsaspecten van het product en de toevoerketen. Dat is een kenmerk van volwassenheid en het aanpassen aan marktwensen.

Waarderen van innovatie

Impact, de TRL fase, een positieve businesscase en de urgentie spelen allemaal een rol bij het waarderen van innovatie. Innovaties die nu of in de toekomst spelen worden door het Supportteam ook verschillend bekeken. Zo kan bijvoorbeeld een thorium kerncentrale een potentieel grote impact hebben, maar staat de techniek nog in de kinderschoenen. Het kan wellicht pas na 2050 met een haalbare businesscase ingezet worden als energiebron. Doorontwikkeling van het concept is belangrijk, maar de maatschappij kan er nog niet van uitgaan dat deze technologie zal slagen. Batterijopslag daarentegen is wel een kansrijke ontwikkeling. Het is een bewezen techniek, heeft een potentieel grote impact op alle niveaus en er zijn nu als ook in de toekomst kansrijke toepassingen.

Overijssel en innovatie

Innoveren is best moeilijk. Er zijn veel initiateven, maar niet zoveel succesvolle energie startups die ook doorbreken. Energie is een complex thema en het is belangrijk om je hiervan bewust te zijn. Daarbij vergt het marktrijp maken van innovaties andere skills als ondernemer dan als onderzoeker. Ook financiering is belangrijk om verder te kunnen komen. Het vinden van de juiste Product-Markt Combinaties(PMC) en het opschalen is vaak lastig. In tegenstelling tot wat de meeste ondernemers denken, stranden de meeste startups door eigen fouten en niet door concurrentie.

Het Supportteam heeft de afgelopen twee jaar een groot aantal ideeën en initiatieven beoordeeld en deels verder kunnen helpen. De meest succesvolle waren gekoppeld aan de gebouwde omgeving en de industrie. Hier liggen grote kansen bij energiebesparing, circulariteit en implementatie.

Lessons learned

Een goede product-markt-combinatie is de basis. Het stapelen van extra’s verdoezelt een magere business case. En juist een goede business case is voorwaarde om succesvol te kunnen worden. Goede ondernemers staan over het algemeen open voor feedback. Dit kan in eigen kring uitgevraagd worden, maar leer ook vooral van de markt. Het is dus belangrijk om niet te lang te wachten met het toetsen van de innovatie in de markt. Voor een geslaagde doorontwikkeling is feedback van de markt essentieel. Innoveren vraagt om lef, dat is duidelijk.