blog

Door Judith Siebring, projectleider Duurzame Scholen Overijssel

Met ambitie op weg naar duurzame onderwijshuisvesting in Overijssel. Dat is wat we de afgelopen vier jaar hebben gedaan. En ik heb daar in ieder geval drie dingen geleerd. Elke situatie schreeuwt om maatwerk. Bewustwording en gedrag liggen aan de basis. Ofwel: betrokkenen moeten mee in het proces en snappen dat ze hun eigen rol en verantwoordelijkheid hebben. En het allerbelangrijkste: ga gelijk aan de slag, terwijl je een langetermijnvisie opstelt!

Maatwerk

Zo’n vier jaar zijn we nu aan de slag met scholen, schoolbesturen en gemeenten in Overijssel om de onderwijshuisvesting te verduurzamen. Het gaat daarbij om 25 gemeenten, 88 schoolbesturen en ruim 600 scholen. Elke situatie is anders en dat vraagt maatwerk. En die bieden we gelukkig door de energiecoaches en de procesbegeleiders van het versnellingsteam het ‘veld’ in te sturen; zij zijn ondernemend, innovatief, zien kansen en gaan de hele provincie door om veel gesprekken te voeren, linken te leggen en om processen en partijen aan elkaar te knopen.

Bewustwording en gedrag

Eerst moet je alle betrokkenen zover krijgen dat ze ook mee wíllen doen, dat ze inzien dat ze ook een verantwoordelijkheid hebben in het proces: bewustwording en gedrag liggen aan de basis. En we merken: dit kost vaak tijd. Voor een ongeduldig type als ik, is dat wel eens frustrerend… Toch, als je dan zover bent, ga je verder en creëer je meer inzicht door bijvoorbeeld een energiescan van het gebouw te laten doen. De quickwins (met een korte terugverdientijd) zet je dan natuurlijk meteen in gang. De vervolgstap is het nemen van midden- tot langere termijnmaatregelen (op natuurlijke momenten) in duurzame meerjarenonderhoudsplannen (DMJOPs).

Aan de slag en pad uitstippelen

Maar het allerbelangrijkste dat ik heb geleerd is gelijk aan de slag te gaan en ondertussen gezamenlijk een langetermijnvisie op te stellen. Met gemeente, schoolbesturen en andere betrokkenen gezamenlijke ambities bespreken en het pad op weg naar een energieneutraal 2050 uit te stippelen. Soms vraagt dat (pijnlijke) keuzes, maar die leiden wel naar die gezamenlijke stip op de horizon. Hoe kom je daar, samen? Buiten de gebaande paden denken, mogelijkheden onderzoeken en op die manier samenwerken aan duurzame schoolgebouwen met een gezond binnenklimaat, een laag energieverbruik en met zo min mogelijk CO₂-uitstoot. Betaalbare gebouwen, ook in de exploitatiefase. En uiteraard ondersteunend aan het onderwijs op de school, passend bij het aantal leerlingen: inclusief, toegankelijk en toekomstbestendig. Precies zoals verwoord in de Sectorale Routekaart voor verduurzaming van het onderwijsvastgoed.

Processen kosten tijd

Over een paar jaar komen er wettelijke verplichtingen; in 2025 moet elke gemeente een duurzaam Integraal Huisvestingsplan (IHP) hebben. Loop daar nu vast op vooruit en ga het gesprek met elkaar aan. Want dit soort processen kost tijd. Ik verbaas me regelmatig over het tempo in sommige situaties. Als ‘ambtenaren’ dragen we ons steentje bij om versnelling te realiseren. We beslissen politiek en bestuurlijk niet, maar we zijn wél in staat mooie voorbeelden te laten zien hoe het wel kan!

Veel stappen gezet

Het project Duurzame Scholen heeft de afgelopen vier jaar veel stappen gezet die nu leiden tot vergaande verduurzaming. We voerden enorm veel gesprekken, hielpen zo’n 500 scholen bij vraagstukken op juridisch, financieel, (aanbestedings)technisch en procesmatig gebied, 131 scholen hebben zonnepanelen en bijna 250 energiescans zijn uitgevoerd. Met dat inzicht gaan we ook de komende tijd verder aan de slag. Samen op weg naar een aardgasvrije en CO₂-neutrale toekomst.

Waardevolle lessen

Vanaf januari 2021 gaat ons project op in het Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed. Daarmee ontzorgen we (kleine) eigenaren van maatschappelijk vastgoed, zoals gemeenten, schoolbesturen en zorgaanbieders met een klein aantal vestigingen, sportbedrijven, culturele instellingen en dorps- en buurthuizen in de provincie bij het verduurzamen van hun gebouwen. De ervaringen vanuit het project Duurzame Scholen zijn waardevolle lessen die we ook inzetten voor de andere doelgroepen. Want ook daar is samenwerken aan de orde en vraagt verduurzamen met elkaar de schouders er onder zetten. Samen op weg naar een aardgasvrije en CO₂-neutrale toekomst.

Verantwoordelijkheid van ons allemaal

Natuurlijk, ik hoor het ook: ‘De ander moet het maar doen’ en ‘We hebben nu even andere prioriteiten met Corona’ of ‘het is niet mijn verantwoordelijkheid’. Als ik in de afgelopen jaren iets heb geleerd, dan is het wel: het is de verantwoordelijkheid van ons allemaal. Het klimaatprobleem ontkennen gaat niet meer. De jeugd heeft onze toekomst. Ik ben trots als ik door een verduurzaamde school loop, met zonnepanelen, ledverlichting, isolatie, een warmtepomp etc., en weet dat ik daar een bijdrage aan heb geleverd. Dat trotse gevoel gun ik iedereen.

Werk je ook mee aan een duurzame toekomst?

Judith Siebring is projectleider Duurzame Scholen Overijssel, e-mail: j.siebring@overijssel.nl