Projecten

Inclusieve energietransitie in Overijssel

Wat beweegt bewoners?

Een belangrijk deel van de energietransitie in de gebouwde omgeving vindt plaats op wijkniveau. In het Klimaatakkoord staat dat de gemeenten in Nederland in 2021 hun plannen klaar moeten hebben om per wijk de bestaande wonigbouw aardgasvrij te maken, zodat de doelstelling alle woningen CO2-neutraal te krijgen in 2050 te kunnen realiseren.

Technisch is er al veel mogelijk, maar de energietranisitie is niet alleen een technische opgave. Of de energietransitie gaat slagen, hangt vooral af van het gedrag van individuele bewoners en van het feit of iedereen mee kan doen in de transitie. Hogeschool Windesheim voert in de periode juni 2020 tot juli 2021 hiernaar onderzoek uit.

Wijkaanpak Energietransitie

In de afgelopen jaren is in Overijssel een wijkaanpak Energietransitie gestart, waarbij op verschillende manieren, passend bij de wijk, de energietransitie wordt vormgegeven. In het onderzoeksvoorstel ligt de focus op de volgende aspecten van deze wijkaanpak:

1. De wijze waarop de gemeente de participatie van wijkbewoners vormgeeft en welke belemmeringen de gemeente hierbij ervaart; hoe zijn de wijkbewoners aangehaakt, gehoord en kunnen ze mee in de transitie? Waar lopen ze tegen aan?
2. De wijze waarop vanuit waardenoriëntatie/bewonersidealen, aangrijpingspunten voor participatie van wijkbewoners gevonden kunnen worden, die een inclusieve energietransitie bevordert
3. De mate waarin de waardenoriëntatie gerelateerd is aan de keuze van bewoners of de wijk voor specifieke technische oplossingen voor besparing, opwek, transport, opslag en levering van energie en warmte en daarmee op de energie-efficiency en de verwachte kostenontwikkeling (aspect van bewonerstevredenheid) op de lange termijn;

De combinatie van de drie aspecten geven niet alleen inzicht in de samenhang tussen de waardenoriëntatie en inclusieve energietransitie, maar ook in de relatie tussen waardenoriëntatie en technisch voorkeuren en energie-efficiency.

Doelstelling en onderzoeksvragen

Het onderzoek richt zich op minimaal drie en maximaal vijf wijken in Overijssel waar de energietransitie ofwel al van start is gegaan, ofwel bijna van start zal gaan. Doel van het onderzoek is bij te dragen aan de kennis over inclusieve energietransitie op wijkniveau, op basis van waardenoriëntatie, gerelateerd aan energie-efficiency. Hierbij zijn de onderzoeksvragen:

1. Op welke wijze geven gemeenten de participatie van wijkbewoners vorm in plannen en in de praktijk in de geselecteerde wijken en welke belemmeringen en/of succesfactoren ervaren beleidsambtenaren en wijkregisseurs bij het inclusief maken van de energietransitie?

2. Vanuit welke waardenoriëntatie benaderen wijkbewoners de energietransitie en welke aangrijpingspunten zijn er voor participatie bij de energietransitie vanuit de waardenoriëntatie te identificeren?

3. Hoe hangen waardenoriëntatie van bewoners samen met gekozen technologische oplossingen op individueel bewonersniveau en wijkniveau en welke implicatie heeft dit voor energie-efficiëntie en verwachte kostenontwikkeling voor de individuele bewoner op de lange termijn?

Onderzoeksactiviteiten

Het onderzoek bestaat uit meerdere activiteiten die in opeen volgende fasen uitgevoerd worden. Zo is er gestart met de ontwikkeling van twee analyse-instrumenten. Eén voor het achterhalen van de waardenoriëntaties ten aanzien van energietransitie en de daaraan gekoppelde drijfveren en aangrijpingspunten voor inclusieve energietransitieparticipatie. Een tweede instrument voor het technische
georiënteerde onderzoek, waarbij de energie-efficiëntie op elk moment vertaald wordt naar een
generieke eenheid. Dit zodat we deze ook mee kunnen nemen in de onderzoeken naar waardeoriëntatie. Hiervoor wordt het pakket van eisen opgesteld.

Daarna ligt het accent op het analyseren van de gemeentelijke plannen die zijn opgesteld voor de aanpak van de energietransitie op wijkniveau. Hiervoor zullen door studenten van Hogeschool Saxion en van Hogeshool Windesheim een aantal diepte-interviews afgenomen worden met beleidsambtenaren en wijkregisseurs.

Met interviews van bewoners wordt het waardenoriëntatie instrument in vijf verschillende wijken in Overijssel, waar de energietransitie al is gestart, getest in de praktijk. Naast de waarden-orientatie worden er ook vragen gesteld over de gekozen technische oplossingen op individueel en/of wijkniveau.

Resultaten

De resultaten van het onderzoek worden een (digitaal) verslag en twee digitale tools. Met de waarde-oriëntatietool kunnen beleidsmedewerkers en wijkregisseurs snel de waardenoriëntatie van bewoners in een wijk achterhalen. Deze tool kunnen zij plaatsen op een website, en bewoners kunnen deze invullen, waarmee zij meteen ook een indicatie advies krijgen over de soort technische oplossingen die er voor hen zijn en die het meeste aansluiten op hun waardenoriëntatie.
Het technisch tool (met handleiding) zal beschikbaar gemaakt worden voor beleidsmedewerkers en goede uitleg bevatten over achtergrond, gebruik en de link naar waarde-oriëntatie.

Voor meer informatie of een bijdrage kunt u contact opnemen met Dr. Liesbeth Rijsdijk,  e.rijsdijk@windesheim.nl